دشمنان آزادي دانشگاهي

آنتونی كنی
ترجمه: رضا یعقوبی

روزنامه شرق: اخراج بیژن عبدالکریمی، دانشيار فلسفه، از دانشگاه آزاد به‌بهانه دفاع از نظام سلطنت پهلوی هفته گذشته انعکاس زیادی در رسانه‌ها و فضای عمومی و در میان دانشگاهیان داشت؛ تا‌جایی‌که به علت گستره اعتراضات، دانشگاه آزاد از تصمیم اولیه خود عقب نشست و اجرای این حکم را تا زمان رسیدگی در هیئت عالی تجدیدنظر این دانشگاه به تعویق انداخت. فارغ از محتوای انتقادها و شخصیت علمی عبدالکریمی و مواضع سیاسی او، از نظر بسیاری از اهل فلسفه این حکم و رواج چنین مداخله‌هایی که البته مسبوق به سابقه است، نقض آشکار آزادی دانشگاهی دانسته می‌شود که به رشته فلسفه و شخصی خاص محدود نمی‌ماند و تضعیف نهاد شکننده علم را در کشور در‌پی خواهد داشت. آزادی دانشگاهی از ارکان نظم اجتماعی دوران مدرن است که طبق آن فرد دانشگاهی اجازه و مصونیت به‌چالش‌کشیدن همه دیدگاه‌های پذیرفته‌شده و رایج را دارد و می‌تواند دیدگاه‌هایی مناقشه‌برانگیز در حوزه‌ کار خود عرضه کند. بر این اساس، نهادهای قدرت نه‌تنها حق اعمال فشار به‌منظور اثرگذاری بر محتوای سخن فرد دانشگاهی را ندارند، بلکه باید فضا را برای تبادل افکار و نظرات در محیط‌های علمی فراهم آورند تا مناقشه‌های علمی در محیط‌های طبیعی خود، و نه با دخالت عناصر اثرگذار بیرونی، حل‌وفصل شوند. آنچه در ادامه می‌آید مقاله‌ای است درباره آزادی دانشگاهی از کتابی با عنوان «برج عاج» نوشته آنتونی کنی، فیلسوف برجسته اهل انگلستان.

به گزارش خبرنگار ایلنا، انسان در میانه‌ی یک جمعیت زاده می‌شود، در میانه‌ی حمایت زندگی می‌کند و همانجا هم از دنیا می‌رود. این سخن می‌تواند بیانگر ذات انسانیت باشد به شرطی که جمعیت را نه فقط گروهی از مردم بلکه یک افق فرهنگی بدانیم، اما این افق درون خود همواره واجد یکدستی نیست بلکه در واقع انسان در ورطه‌ای از تفاوت‌ها خود را می‌یابد. حتی یکدست‌ترین جوامع هم از تفاوت و تکثر گریزی ندارند چه رسد به افق فرهنگی ایران که فی‌حدذاته واحد تکثر است. زیستن در چنین وضعیت پیچیده‌ای؛ دشوار است. دشواری این وضعیت نه برای پیچیدگی فهم آن بلکه برای سنگینیِ مواجهه‌ی انسانی و اخلاقی با نفس این تکثر است. مواجهه‌ای که می‌توان آن را در قالب مدارا و پذیرش دیگری صورت‌بندی کرد. از رضا یعقوبی (نویسنده و مترجم حوزه فلسفه و علوم انسانی) پرسیدیم مدارا چیست و چرا امروز محتاج مدارا هستیم؟