دشمنان آزادي دانشگاهي

آنتونی كنی
ترجمه: رضا یعقوبی

روزنامه شرق: اخراج بیژن عبدالکریمی، دانشيار فلسفه، از دانشگاه آزاد به‌بهانه دفاع از نظام سلطنت پهلوی هفته گذشته انعکاس زیادی در رسانه‌ها و فضای عمومی و در میان دانشگاهیان داشت؛ تا‌جایی‌که به علت گستره اعتراضات، دانشگاه آزاد از تصمیم اولیه خود عقب نشست و اجرای این حکم را تا زمان رسیدگی در هیئت عالی تجدیدنظر این دانشگاه به تعویق انداخت. فارغ از محتوای انتقادها و شخصیت علمی عبدالکریمی و مواضع سیاسی او، از نظر بسیاری از اهل فلسفه این حکم و رواج چنین مداخله‌هایی که البته مسبوق به سابقه است، نقض آشکار آزادی دانشگاهی دانسته می‌شود که به رشته فلسفه و شخصی خاص محدود نمی‌ماند و تضعیف نهاد شکننده علم را در کشور در‌پی خواهد داشت. آزادی دانشگاهی از ارکان نظم اجتماعی دوران مدرن است که طبق آن فرد دانشگاهی اجازه و مصونیت به‌چالش‌کشیدن همه دیدگاه‌های پذیرفته‌شده و رایج را دارد و می‌تواند دیدگاه‌هایی مناقشه‌برانگیز در حوزه‌ کار خود عرضه کند. بر این اساس، نهادهای قدرت نه‌تنها حق اعمال فشار به‌منظور اثرگذاری بر محتوای سخن فرد دانشگاهی را ندارند، بلکه باید فضا را برای تبادل افکار و نظرات در محیط‌های علمی فراهم آورند تا مناقشه‌های علمی در محیط‌های طبیعی خود، و نه با دخالت عناصر اثرگذار بیرونی، حل‌وفصل شوند. آنچه در ادامه می‌آید مقاله‌ای است درباره آزادی دانشگاهی از کتابی با عنوان «برج عاج» نوشته آنتونی کنی، فیلسوف برجسته اهل انگلستان.

ایمانوئل کانت، فیلسوفی پرکار و سخت‌نویس بود و این سخت‌نویسی، تا حد زیادی ریشه در دشواری فلسفه او داشت. اندیشه‌های پیچیده کانت وقتی در قالب متن قرار می‌گیرد، پیچیده‌تر و دشوارتر می‌شود و فهم آن را سخت‌تر می‌کند.

دشواریِ این وضعیت برای ما فلسفه دوستان و مخاطبانِ فارسی زبان آثار او، دوچندان است. بر همین اساس با وجود اینکه آثار متعددی در زبان فارسی از کانت و درباره اندیشه‌های او تألیف و ترجمه شده است اما همچنان جای کتابی کوچک و ساده که به قلم نویسنده‌ای معتبر و متخصص نوشته شده و با زبانی فنی اما ساده به رشته تحریر درآمده باشد خالی بود.

اما اکنون می‌توان با خیالی راحت ادعا کرد که این خلأ، اخیراً با انتشار ترجمه کتاب «ایمانوئل کانت» نوشته آنتونی کنی، تا حد بسیار قابل توجهی جبران شده است.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) جلد چهارم «تاریخ فلسفه غرب» با عنوان فرعی فلسفه در جهان جدید نوشته آنتونی کنی به ترجمه رضا یعقوبی به تازگی منتشر شده است.

کنی در مقدمه‌ای بر این کتاب نوشته است: «این آخرین جلد از چهارجلدیِ تاریخ فلسفه غرب است که از آغاز فلسفه تا همین اواخر را روایت می‌کند. جلد اول سال 2004 چاپ شد و فلسفه باستان را روایت کرد. جلد دوم سال 2005 چاپ شد و حکمت مَدرَسی را از زمان قدیس آگوستین تا رنسانس مرور کرد. جلد سوم با عنوان پیدایش فلسفه جدید، فلاسفه بزرگ قرن شانزدهم، هفدهم و هجدهم را بحث کرد و با مرگ هگل در اوایل قرن نوزدهم به پایان رسید. جلد حاضر هم این روایت را تا سال‌های پایانیِ قرن بیستم پی می‌گیرد.

 رضا یعقوبی مولف و مترجم حوزه فلسفه در آخرین فعالیت خود جلد سوم «تاریخ فلسفه» آنتونی کنی را به نشر پارسه سپرد تا این کتاب به تازگی روانه بازار نشر شود. به بهانه چاپ سومین جلد این مجموعه، گفت‌وگویی با او داشته‌ایم که مشروح آن را می‌خوانید.

 آنتونی کنی نام شناخته‌ای شده برای اهالی فلسفه است با این وجود برای آشنایی مخاطبان علاقه‌مند درباره او و آثارش توضیح دهید؟
آنتونی كنی با نام كامل آنتونی جان پاتریك كنی، فیلسوف تحلیلی برجسته معاصر و از بنیانگذاران نوتوماس‌گرایی تحلیلی است كه در 1931 در لیورپول به دنیا آمد. نزدیك به پنجاه اثر تالیفی دارد كه مهم‌ترین آن‌ها همین تاریخ فلسفه غرب چهار جلدی است كه ترجمه كرده‌ام.